خراسانی مقدم، میرجعفر (3 مرداد ۱۳۳۶- 25 اردیبهشت ۱۳۶۰)، معاون عملیات ستاد جنگ‌های نامنظم شهید چمران.
میرجعفر در خانواده‌ای سرشناس در محله سرچشمه شهر اردبیل به‌دنیا آمد. او دومین فرزند خانواده و سه برادر و دو خواهر داشت. پدرش میرداود، بازاری، و مادرش پروین سِمساری، خانه‌دار بود. میرجعفر در خانواده‌ای مذهبی و با وضع اقتصادی خوب رشد و تربیت یافت. در ۱۳۴۹ ش، تحصیلات ابتدایی نظام قدیم آموزشی را در مدرسه کمالِ(نام فعلی یا قبلی؟) شهر اردبیل به پایان رساند. از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۴ ش، سال اول تا پنجم دورۀ متوسطه نظام آموزشی قدیم را در مدرسه صفوی (مدرس کنونی) شهر اردبیل گذراند. سپس در ۱۳۵۵ ش، سال ششم دورۀ متوسطه نظام آموزشی قدیم را در دبیرستان جهان علوم (اندرزگو کنونی) گذرانده و دیپلم ریاضی گرفت. خراسانی‌مقدم در کنار تحصیل و در اوقات فراغت به ورزش کوهنوردی می‌پرداخت. به‌طوری که در دورۀ جوانی ریاست هیأت کوهنوردی شهر اردبیل را برعهده گرفت. او علاوه بر کوهنوردی به ورزش بوکس نیز می‌پرداخت و فنون بوکس را به دیگر دوستانش نیز آموزش می‌داد. در دوران تحصیل، برای دوستانش کارآفرین بود و با اطلاع از مشکلات زندگی هم‌شاگردی‌ها در رفع مشکلات آنها تلاش می‌کرد. همواره در مراسم مذهبی و کلاس‌های آموزش قرآن کریم مسجد اعظم شهر اردبیل شرکت می‌کرد و نیز گاهی برای مطالعه و نوشتن تکلیف‌های درسی خود از کتابخانه مسجد استفاده می‌کرد (فرهنگ ...، ذیل نام؛ بنیاد شهید ...).
فعالیت‌های سیاسی و انقلابی میرجعفر خراسانی‌مقدم، از ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۶ ش با حضور در مسجد اعظم شهر اردبیل و استماع سخنان عالمان دینی و انقلابی چون محسن قرائتی آغاز شد. هر اعلامیه و پیامی که از سوی رهبران انقلاب به‌ویژه امام خمینی(ره) به دستش می‌رسید به همراه دوستانش در اماکن مهم شهر اردبیل نصب و در میان مردم و محله‌های شهر پخش می‌کرد. فعالیت‌های انقلابی آشکار خراسانی‌مقدم به همراهِ دوستانش از اوایل ۱۳۵۷ ش، با برنامه‌ریزی قبلی از مسجد اعظم و مسجد میرصالح شهر اردبیل آغاز و به خیابان‌های شهر کشیده شد. سید جعفر مبتکر فعالیت بر ضد حکومت محمد رضا پهلوی بود. اعلامیه‌های امام(ره) را از شهرستان تبریز در داخل خودروی خود جاسازی کرده و به شهر اردبیل می‌آورد و پس از تکثیر، در میدان‌ها و مکان‌های حساس و پرجمعیت شهر نصب و یا بین مردم پخش می‌کرد. سید در آستانه پیروزی انقلاب در شهرستان اردبیل، طی فراخوان عمومی؛ مردم را در مسجد اعظم جمع کرده و با هم به خیابان آمده و لوحی به نام ۱۰ فرمان محمدرضا شاه پهلوی را که در میدان سرچشمه نصب شده بود از جایش کَنده و بر زمین انداختند و با برپایی تظاهرات و شعار مرگ بر شاه، پراکنده شدند. سید جعفر هنگام فعالیت‌های انقلابی با نقابی صورت‌اش را می‌پوشاند و به مأمورین کلانتری حمله می‌کرد تا کسی او را نشناسد. سید و دوستان انقلابی‌اش به مناسبت شهادت مردم شهر قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶، و مردم شهر تبریز در ۲۹ بهمن ۱۳۵۷، پنج هزار نسخه از اعلامیه‌های امام خمینی(ره) را در شهر اردبیل تکثیر، و در مسجد میرصالح*، هنگام سخنرانی آیت‌الله محمد مسائلی* (فوت: ۱۳۸۷ ش) از شبستان مسجد در بین مردم پخش کردند. سپس بخشی از اعلامیه‌های یادشده را در مسجد میرزا علی‌اکبر* نیز پخش کردند و مابقی را به روستاهای شهرستان اردبیل فرستادند (صدا و سیمای ...؛ بنیاد شهید ...).
سیدجعفر خراسانی‌مقدم در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷، هنگام ورود امام خمینی(ره) به ایران، همراه سید عبدالکریم موسوی اردبیلی*، و بیوک‌آقا خلیل‌زاده*(مُرَوِّج) و دیگر علما و شخصیت‌های سیاسی و انقلابی برای استقبال از امام(ره) عازم تهران شد (بنیاد شهید ...).
سیدجعفر پس از بیست روز از پیروزی انقلاب و با تشکیل کمیته انقلاب اسلامی در اردبیل، از اعضای مؤثر گروه ضربت این کمیته شد. همچنین با همکاری دوستانش اولین دفتر ستاد فدائیان اسلام را در کوچه معصومین اردبیل دایر کرد(جوادی قوزلو، ص۶۷). با آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در شهریور ۱۳۵۹ش، سید جعفر در ۲۸ مهر ۱۳۵۹ به ایران بازگشت و پس از چند روز به شهر سوسنگرد و ستاد جنگ‌های نامنظم دکتر مصطفی چمران ملحق شد و به عنوان معاون عملیاتی ستاد جنگ‌های نامنظم شروع به فعالیت کرد(بنیاد شهید ...؛ روایت ...، ص ۶۵ ؛ حسینی، ص ۴۵-50؛ جوادی قوزلو، ص۷۶).
سید جعفر از اواخر مهر ۱۳۵۹ به مدت دو ماه تمام در جبهه سوسنگرد مستقر بود و شب و روزش با مأموریت‌های شناسایی و ضربت می‌گذشت (جوادی قوزلو، ص۸۵).
او در ادامه به دلیل داشتن روحیه جهادی و با تشویق‌های حجت‌الاسلام محسن قرائتی در ۲۲ آذر ۱۳۵۹ به ستاد جنگ‌های نامنظم (چریکی) مصطفی چمران، مستقر در جنوب کشور لبنان اعزام و حدود هشت‌ماه زیر نظر چمران تبدیل به چریکی پخته و آشنا به کاربرد انواع سلاح‌ها و تاکتیک‌ها شد. در ۱۹۸۰ میلادی به عضویت سازمان فتح فلسطین درآمد و پس از سفر به کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین به جبهه مقاومت اسلامی علیه اشغال‌گران قدس پیوست و مبارزه خود با صهیونیست‌ها را آغاز کرد.
در نهایت در منطقه عملیاتی سبحانیه عراق بر اثر اصابت ترکش گلوله توپ به قلبش به شهادت رسید. پیکر او پس از انتقال به زادگاهش، در ۳۰ اردیبهشت ۱۳۶۰، تشییع و در گلزار شهدای بهشت فاطمه شهر اردبیل دفن شد (فرهنگ ...، ذیل نام؛ حسینی، ص ۵۰).
شهید خراسانی‌مقدم، از نظر نظامی فرماندهی مدبّر و توانمند بود که هیچ‌گاه دچار بن‌بست فکری و تردید نمی‌شد. او همواره در سخت‌ترین شرایط و در برابر مشکلات، تبسّم بر لب داشت(روایت ...، ص ۶۲-65 و ۶۶-68). سید نسبت به خانواده، فردی مهربان و متعصب بود. همیشه مطیع و در عین حال شجاع، و در مقابل مشکلات صبور و قانع بود.
دکتر چمران(شهادت:۱۳۶۰ش) در سخنان پرشور خویش [خطاب به گروه جنگ‌های نامنظم خود] اظهار کرد؛ من آرزو دارم همۀ شما مانند میرجعفر، این جوان آذربایجانی باشید که در این پیکار حق علیه باطل یگانه سید من است. از پیشانی مردانه‌اش می‌بوسم و اسلحه کمری خویش را هدیه و به وی تقدیم می‌کنم. همچنین ، بارها در میان رزمندگان؛ رشادت، ایثار و جانبازی وی را ستوده، و اظهار می‌کرد؛ سیدجعفر امید من است. این شیر مرد را می‌توانم بدون اغراق بگویم به تنهایی یک لشکر است(بنیاد شهید ...؛ روایت ...، ص ۶۵ ؛ حسینی، ص ۴۵-50).
در بخشی از وصیت‌نامه شهید آمده است: «آنان که رمز و راز رسیدن به سعادت و رستگاری را در مکتب رهایی‌بخش و انسان‌ساز اسلام آموختند و درس فداکاری و ایثار را از زبان معلم نمونه این مکتب، یعنی [امام] حسین(ع) شنیدند و درس تزکیه و تعلیم و جهاد در کلاس شاگرد ممتاز این مکتب در این زمان، یعنی خمینی بت شکن فرا گرفتند، کلید رهایی از قفس تنگ و تاریک دنیا را به چنگ آوردند و به سوی عالم همیشه جاوید و سراسر نور، و دور از هرگونه زور و زر و تزویر روانه شدند، برای رسیدن به آن درجه و مقام عالی دل از تمامی لذّات روزگار این دنیای فانی بریدند و با نیروی ایمان مهار نفسِ سرکش را محکم کشیدند و خود را اسیر و بندۀ هواها و غرایز حیوانی نگردانیدند و با اتّکا به نیروی لایزال الهی موانع را یکی پس از دیگری از سر راه برداشتند و به جای آن که به سختی‌ها و مشکلات بین راه بیندیشند، تمام عقل و اندیشه خود را متوجه هدف نمودند و برای رسیدن به آن ذره‌ای سستی و رخوت به خود راه ندادند. با دلی سرشار از ایمان، و تصمیمی راسخ و اراده‌ای آهنین به قصد جهاد با کافرین و مشرکین و منافقینی که در راه تعالی‌بخش اللّه قرار گرفته بودند، مهاجرت کردند و با این هجرت، خود را از ذلّت به اوج عزت رسانیدند. آن مهاجرانی که برای پیوستن به مجاهدان راه خدا از همه چیز خود گذشتند، به ما همنوعان خود درس‌های زیادی از جمله؛ چگونه زیستن و چگونه به انسانیت رسیدن و چگونه مجاهدت کردن و چگونه به مقام والای شهادت رسیدن را آموختند و من نیز در این برهه از زمان به ندای رهبرمان لبیک گفته و در راه اسلام و انقلاب جهاد خواهم کرد و همیشه شاد از این فکر خواهم بود که این راه نهایتش شهادت است» (خراسانی مقدم، ص ۱۴۴-145؛ حسینی، ص ۶۴-65).
در پاسداشت یاد و نام شهید سیدجعفر خراسانی مقدم، پل روگذر شهرک کارشناسان –بزرگراه بسیج در شهر اردبیل به نام این شهید والامقام نامگذاری شده است. همچنین کتابی با عنوان«چریک ساوالان»، به وسیله صغری جوادی قوزلو و با همت اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان اردبیل و انتشارات خط هشت در ۱۴۰۳ش منتشر شده است و یادواره‌ای هم در گرامی‌داشت شجاعت‌های شهید خراسانی مقدم در ۲۵ اردیبهشت۱۴۰۰به همت سپاه حضرت عباس(ع)استان اردبیل برگزار شده است. مدرسه ابتدایی هم در شهر نمین با نام شهید مزین شده است.
مآخذ: بنیاد شهید، شم بازیابی ۱۲۶۶۸۲۱، موجود در اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان اردبیل، سند مورخ ۱۳۸۳ ش، سند بش؛جوادی قوزلو، صغری، چریک ساوالان، اردبیل: خط هشت، ۱۴۰۳ش ؛ حسینی، میرصالح، ولایت فقیه در وصایای شهدای استان، اردبیل: ساوالان ایگیدلری، ۱۳۹۴ش؛ حسینی، میرصالح و مصطفایی، سعید، خلاصه خوبی‌ها (آشنایی با زندگی ۵۶ امیر و سردار شهید استان اردبیل)، اردبیل: ساوالان ایگیدلری، ۱۳۹۴ ش؛ خراسانی مقدم، میر جعفر، «وصیت‌نامه»، وصیت‌نامه کامل شهدا: استان اردبیل، به کوشش: منوچهر اکبری، دفتر چهارم، تهران: شاهد، ۱۳۹۵ ش؛ روایت سی مرغ (یادنامه سی فرمانده شهید جانشین گردان به بالا)، به کوشش: ستاد برگزاری کنگره بزرگداشت سرداران شهید آذربایجان، تبریز: کمیته هنری ستاد برگزاری کنگره، 1374 ش؛«شهید خراسانی مقدم از نخبگان برجسته عرصه جهاد و شهادت بود»، خبرگزاری نسیم،(www.nasim.ir، تاریخ درج خبر:۲۵ اردیبهشت۱۴۰۰، دسترسی:۱۸ شهریور۱۴۰۳؛ صدا و سیمای مرکز اردبیل، مستند زندگینامه میرجعفر خراسانی‌مقدم، سند مورخ ۲ مهر ۱۳۷۸، سند ش ۳۵ L t o ، فیلم؛ فرهنگ اعلام شهدا: استان اردبیل، به کوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران، تهران: شاهد، ۱۳۹۲ ش.
/علی محمدی/